μια αναφορά στην Καρδίτσα του μεσοπολέμου

* το κείμενο βασίστηκε σε επιλογές κομματιών από την εισήγηση του Δημήτρη Ντανόπουλου (http://libraryandsociety.blogspot.gr/2012/02/blog-post_1807.html) στη διημερίδα "Βιβλιοθήκη & Κοινωνία" (Καρδίτσα, Μάρτης 2012)

Επαρχία Καρδίτσας Νομού Τρικάλων.

«Η Καρδίτσα […] μ’ ένα μίγμα πληθυσμού δεκαοχτώ κοντά χιλιάδων, που αποτελείται από μικροαστούς που έχουν έρθει απ’ τα ορεινά χωριά, από καραγκούνηδες του κάμπου –πρώτα κολίγους και τώρα κληρούχους- λίγους Εβραίους, βλαχόφωνους, καθώς και από πρόσφυγες που έχουν εγκατασταθεί εδώ μετά τη μικρασιατική καταστροφή, χαρακτηρίζεται από μεταπρατικό εμπόριο, τη βιοτεχνία της και τ’ αγροτικά της προϊόντα, με βάση τα δημητριακά και τον καπνό. Καπνεργοστάσια δεν έχει, παρά δυο-τρεις καπναποθήκες, για μεταφορική συσκευασία. […]

Ζήσης Σκάρος

Δικαστικοί, διοικητικοί υπάλληλοι ξεπεσμένοι απόγονοι παλιών οικογενειών τσιφλικάδων, αποτελούσαν μια ιδιόμορφη κάστα, που όλα της τα ενδιαφέροντα συγκεντρώνονταν στο κουτσομπολιό, σε ανιαρούς έρωτες ανάμεσά της κι εξαντλούσαν πάνω σ’ ένα τραπέζι, όπου έπαιζαν τα βράδια χαρτιά. Παραπέρα έξω απ’ τα πληχτικά και πάντα ίδια αυτά σαλόνια, ο άλλος κόσμος ήταν ανύπαρκτος γι’ αυτήν.

Το προλεταριάτο αποτελείται βασικά από οικοδόμους, εργάτες γης, γκαρσόνια σε καφενεία ή εστιατόρια, εμποροϋπάλληλους, εργάτες και εργάτριες σε ραφτάδικα και τσαγκαράδικα συντεχνιακής ακόμα μορφής. Στην ιντελιγκέντσια επικρατούν δυο βασικές κατηγορίες: οι γιατροί και οι δικηγόροι, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της περιοχής, που δεινοπαθεί απ’ την ελονοσία και της αγροζημιές. Η παράδοση των αγροτικών αγώνων για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών, όπως και του εργατικού κινήματος, είχε την επίδρασή της στα στρώματα των διανοουμένων […]

Οι συνεταιρισμοί είναι πιστωτικοί και οι αγρότες βλέπουν την Αγροτική Τράπεζα περισσότερο σαν εισπράκτορα των τοκοχρεολυτικών δόσεων και των διαφόρων καλλιεργητικών δανείων, παρά σα δημόσιο οργανισμό για την οικονομική ενίσχυσή τους.» (Από το μυθιστόρημα του Ζήση Σκάρου «Οι ρίζες του ποταμού», 1997, σ.107-108).

Εξεγέρσεις αγροτών - διώξεις κομμουνιστών.

Κάθε Τετάρτη κι ένα συλλαλητήριο, μετά την εβδομαδιαία αγορά.

Φθινόπωρο του 1924: η Πανεργατική Ένωση Καρδίτσας, με γενικό γραμματέα τον καπνεργάτη Γεώργιο Σιάντο, έρχεται συχνά σε ρήξη με τις αστυνομικές δυνάμεις (ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΦΩΝΗ, φ.103, 125, 127, 128)

Μάρτης του 1925: Η αστυνομία κατάσχει προκηρύξεις της Πανεργατικής Ομοσπονδίας πραγματοποιεί συλλήψεις συνδικαλιστών (Θ.Φ., φ.193). Σε συλλήψεις κατέληξε και η απεργία των σιδηροδρομικών που έγινε την ίδια περίοδο (Θ.Φ., φ.202).

Καλοκαίρι του 1925 : γίνεται μεγάλη απεργία καπνεργατών στην Καρδίτσα (Θ.Φ., φ.292).

Το 1926 βρίσκει την Ελλάδα με τον Πάγκαλο δικτάτορα και υποχρεωτική τη διδασκαλία σε όλα τα σχολεία ειδικών μαθημάτων για την «καταπολέμησιν του κομμουνισμού». Καταργούνται σχολικά βιβλία που είναι γραμμένα στη δημοτική, απολύονται εκπαιδευτικοί οπαδοί της δημοτικής γλώσσας (Το ΚΚΕ, 1974: 619-620). Γίνεται ανατροπή του Πάγκαλου (Το ΚΚΕ, 1974: 622) κι όταν έρχεται στην Καρδίτσα ο Ιωάννης Μεταξάς, «ο ηγέτης των Ελευθεροφρόνων», προκαλούνται επεισόδια μεταξύ κομμουνιστών και έφιππων Μεταξικών (Θ.Φ., φ.779).

Το 1927 στην Καρδίτσα ξεκινά με κινητοποιήσεις: συλλαλητήριο επαγγελματιών στην κεντρική πλατεία (Θ.Φ., φ.868), διαδηλώσεις κατά της δεκάτης από αγρότες  στην πόλη (Θ.Φ., φ.873), στο Μουζάκι για την κατάργηση του φόρου «στεμφυλοπνεύματος» (Θ.Φ., φ.887) αλλά και «εν Σοφάδες» (Θ.Φ., φ.892). Εν τω μεταξύ, πόλεμος ανάβει μεταξύ των Καπνεργατικών Σωματείων της πόλης (Θ.Φ., φ.894). Ο Γιώργης Σιάντος εκλέγεται στην Κεντρική Επιτροπή και στο Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ (Το ΚΚΕ, 1974: 203).

1927, Συλλαλητήριο στην κεντρική πλατεία της Καρδίτσας

Καλοκαίρι του 1927: οι αγρότες στην Καρδίτσα δεν ήταν καθόλου ήσυχοι. Θεριστής κι αυτοί οργάνωναν συλλαλητήρια και σήκωναν δρεπάνια ενάντια στην επαναφορά της φορολογίας της δεκάτης (Θ.Φ., φ.992) που ετοίμαζε η οικουμενική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη (To KKE, 1974: 624). Καινούρια συλλαλητήρια τ’ Αϊ-Λιος (Θ.Φ., φ.1030), συσκέψεις αγροτών τον Αύγουστο (Θ.Φ., φ.1088).

Δεκαπενταύγουστος: Νέα κυβέρνηση Ζαΐμη (Το ΚΚΕ, 1974: 630). Ο Γεωργικός Σύλλογος Καρδίτσας διαμαρτύρεται με τηλεγραφήματα στο κράτος των Αθηνών για την τιμή του «εγχώριου σίτου» (Θ.Φ., φ.1088). Έξω φωνές και συλλαλητήρια στην κεντρική πλατεία που οργάνωνε η Πανεργατική Ένωση και το Ενιαίο Μέτωπο. (Θ.Φ., φ.1061)

Στις 30.08.1927 ιδρύεται ο Συλλόγος «Λαϊκή Βιβλιοθήκη Καρδίτσης η ”Αθηνά”

Σεπτέμβρης: στο κατάστημα Παπαηλιού (καπνέμπορου) διαδραματίζονταν επεισόδια μετά από την παύση εργασίας καπνεργατών: «…βρισιές εκ μέρους μπράβων του κεφαλαίου αδερφών Βέντζα και επίθεσίν των με σιδηράς ράβδου εκ της οποίας ετραυματίσθησαν δύο εργάται, μία εργάτρια και ο γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Καπνεργατών». Γι’ αυτό κι οι καπνεργάτες μετέβησαν στον Ειρηνοδίκη αλλά και απήργησαν προκειμένου «να προσληφθούν οι παυθέντες εργάτες» (Θ.Φ., φ.1080).